In de afgelopen maanden zijn er grote demonstraties geweest tegen de onderwijsbezuinigingen op universiteiten. Er zou 1,2 miljard op onderwijs moeten worden bezuinigd, waarbij de grootste klappen vallen bij de geesteswetenschappen, omdat die het minst goed passen in universiteiten als bedrijven. De aanval op universiteiten wordt gezien als een aanval door uiterst rechts op de zogenaamde “linkse hobbies”, waarbij vooral de geesteswetenschappen ten prooi vallen aan anti-intellectualisme. Dit is geen toeval, zegt onder andere Tommy van Avermaete: “De wereld die Wilders voor ogen staat is er één waarin kritisch vermogen, actief burgerschap, pluriformiteit van ideeën, emancipatie van gemarginaliseerde groepen en openheid van informatie onwenselijke belemmeringen zijn, in plaats van nastrevenswaardige elementen die funderend zijn voor een democratische samenleving.” Juist de nadruk op pluriformiteit van perspectieven en kritisch denken maakt geesteswetenschappen fundamenteel voor een democratisch debat. Asghar Seyed-Gohrab schrijft in zijn column “Als we geen kritische denkers opleiden, gaan we de despoten achterna” dat geesteswetenschappen essentieel zijn voor het bevragen van veranderingen, waardoor dictatoriale machthebbers geesteswetenschappen proberen te verzwakken.
Kritisch denken is echter lastig te kwalificeren en te meten, waardoor geestewetenschappen ook moeilijk passen in een neo-kapitalistisch systeem. Studies en studenten zijn het meest waardevol als ze passen in een verdienmodel, waarbij het nut van studeren vooral het bevorderen van economische productiviteit wordt. Het bevragen van het economische systeem en het zoeken naar alternatieven zijn beiden niet winstgevend, en er wordt dus ook geen geld voor vrijgemaakt. Zoals Martha Nussbaum schrijft in Niet voor de winst, worden de geesteswetenschappen al jaren wegbezuinigd, omdat ze niet worden gezien als productief, terwijl ze van fundamenteel belang zijn voor de democractie. Democratisch onderwijs maakt mensen tot kritische burgers die complexe problemen leren begrijpen vanuit verschillende standpunten. Kunst en het bestuderen van kunst zijn daarbij van belang om empathie te ontwikkelen voor andere ervaringen.
Vandaag onderzoeken we de aanval op de geesteswetenschappen. Wat is de bredere context van deze onderwijsbezuinigingen? Als de geesteswetenschappen niet voor de winst zijn, waarvoor zijn ze dan wel? Waarom zijn ze het beschermen waard?
Te gast is Lieke, mediëvist die al eerder te gast was in aflevering 4, 13 en 21.
Intro
- van Avermaet, Tommy. “Niet buigen maar breken: over onderwijs, bezuinigingen en extreemrechts.” Neerlandistiek.nl. 13 februari 2025. https://neerlandistiek.nl/2025/02/niet-buigen-maar-breken/
- de Goede, Agnes. “Estafettestakingen op komst: universiteiten leggen werk neer vanwege onderwijsbezuinigingen.” RLT Nieuws. 6 februari 2025. https://www.rtl.nl/nieuws/artikel/5493180/ongekend-protest-op-komst-universiteiten-sluiten-deuren-vanwege
- Nussbaum, Martha. Niet voor de winst: waarom de democratie de geesteswetenschappen nodig heeft. Vertaling Rogier van Kappel. Ambo, 2012.
- Seyed-Gohrab, Asghar. “Als we geen kritische denkers opleiden, gaan we de despoten achterna.” NRC Opinie. 13 december 2024. https://www.nrc.nl/nieuws/2024/12/13/als-we-geen-kritische-denkers-opleiden-gaan-we-de-despoten-achterna-a4876614
Merel
- Robert Pirsig. Zen and the Art of Motorcycle Maintenance – an Inquiry into Values. (1974).
- Economics Explained. “Adam Smith: Grandfather of Economics.” YouTube https://youtu.be/NqUSDi-mvqw?si=82zycPl12qXwCVWx
- Kate Raworth. “A Healthy Economy Should Be Designed to Thrive, Not Grow.” TED https://youtu.be/Rhcrbcg8HBw?si=hSxGg3ZHBSLZ9WEe
- SnapTale Audiobook Summaries. “A Little History of Economics by Niall Kishtainy.” YouTube. https://youtu.be/k1lrOCyRUnw?si=D21ZwGHyomi0EPGo [Adam Smith parafrase 1]
- Brian Goegan. “A Brief History of Economics.” YouTube https://youtu.be/FYFZL0OfE6k?si=AmUFsExO4oO21YeI [Adam Smith parafrase 2]
- Economics Explained. “Limitless Growth Is Possible If We Run Our Economies Correctly.” YouTube https://youtu.be/yxsLrteNl0E?si=HtVp-4SGvNwT_3tn
- The Autodidact (Omar F. Najjarine). “Why modern life feels meaningless – burnout, alienation and the death of purpose.” Substack https://omarnajjarine.substack.com/p/why-modern-life-feels-meaningless
- Maslow’s hierarchy of needs, te vinden op bijvoorbeeld: https://www.simplypsychology.org/maslow.html
- Robin Wall Kimmerer. “The Serviceberry: An Economy of Abundance.” Emergence Magazine Podcast (2020) https://open.spotify.com/episode/4KrXIgd741NZaseAP5SkaR?si=1dcf242d20684bfc
Lieke
- Voor informatie over Liekes onderzoek naar het getijdenboek, zie https://www.universiteitleiden.nl/en/staffmembers/lieke-smits
- Petitie ‘Save Italian language and culture programme at Leiden University’: https://www.openpetition.eu/nl/petition/online/save-italian-language-and-culture-programme-at-leiden-university
- Project ‘Pages of Prayer: The Ecosystem of Vernacular Prayer Books in the Late Medieval Low Countries, c. 1380-1550’: https://www.universiteitleiden.nl/en/research/research-projects/humanities/prayer
- Byung-Chul Han, Duft der Zeit: Ein philosophischer Essay zur Kunst des Verweilens, 2009: https://www.transcript-verlag.de/978-3-8376-1157-1/duft-der-zeit/
- Byung-Chul Han, Vita contemplativa oder von der Untätigkeit, 2022: https://www.ullstein.de/werke/vita-contemplativa/hardcover/9783550202131; vertaald in het Nederlands door Mark Wildschut: https://www.uitgeverijtenhave.nl/boek/vita-contemplativa/
Wessel
- Bessel van der Kolk – The Body Keeps the Score. 2014. Penguin.
Overige verwijzingen:
- Trickle-down economics werkt niet:
- David Hope en Julian Limberg. “The Economic Consequences of Major Tax Cuts for the Rich.” Socio-economic Review, 20:2, 2022. 539-559. https://doi.org/10.1093/ser/mwab061
- Saddique Ansari – Trickle-Down Economics: Why It Only Works in Theory. Economics online. 2021. https://www.economicsonline.co.uk/definitions/trickle-down-economics-why-it-only-works-in-theory.html/
- Joseph E. Stiglitz. “Inequality and Economic Growth.” The Political Quarterly. 2016. https://doi.org/10.1111/1467-923X.12237
- Een breder overzicht van de problemen van Reagan’s beleid, op een ludieke manier verkend: Some More News – Everything Bad is Reagan’s Fault – https://youtu.be/3WfgGDkWzYU?si=RHnnbUIExWpsc1e_
YouTube: https://youtu.be/Uv83C9G8aSc
Apple podcasts: https://podcasts.apple.com/nl/podcast/herwaarns-podcast-28-niet-voor-de-winst/id1480092710?i=1000695079661
Spotify: https://open.spotify.com/episode/1DNDaaDwIeNhEGB6qN0eCF?si=e9f19fc47a4a4749
Podcast: Play in new window | Download