Populisme is een begrip dat sinds 2016 volop werd gebruikt om de dreiging aan verschillende politieke fronten te duiden, maar het is een verrassend breed gebruikt begrip. De meeste definities verwijzen naar het onderzoek van Cas Mudde, die populisten duidts als: “Parties that endorse the set of ideas that society is ultimately separated into two homogeneous and antagonistic groups, “the pure people” versus “the corrupt elite”, and which argue that politics should be an expression of the volonté générale, or general will, of the people.” Mudde, 2004. Benjamin Moffitt, hoogleraar en schrijver van het boek Populism, noemt nadrukkelijk dat populisme geen ideologie is, maar een stijl van politiek bdrijven, “a way of speaking, acting, and presenting oneself.”
Hierdoor zijn er veel verschillende groepen die onder deze noemer vallen, die op verschillende manieren worden beschuldigd van populisme. Populisme is niet hetzelfde als extreem-rechts of extreem-links gedachtegoed, maar die beide groepen gebruiken wel regelmatig populistische methodes. Populisme is niet hetzelfde als populariteit, hoewel er groepen zijn die populisme op die manier proberen te zuiveren van de negatieve bijklank. Populisme is ook niet hetzelfde als fascisme, hoewel populistische rhetoriek wel een kenmerk is van fascisme.
De klassieke term die veel overlap vertoont met populisme is “demagogie”, waarbij een demagoog of “volksmenner” of “rabble-rouser” specifiek inspeelt op de driften en wensen van het volk door ze tegen de elite op te jagen. Dit valt samen met de definitie van populisme gebruikt door Catherine Fieschi, die stelt dat populisten niet alleen zeggen te spreken namen de moreel superieure stem van het volk, maar ook uniek in staat zijn om die stem te horen. Daarmee worden hun tegenstanders dus weggezet als vijanden van de waarheid en puurheid van het volk.
Het nieuwere woord populisme komt uit de Verenigde Staten, waar in 1892 een partij genaamd de People’s Party of ook de Populist Party in opstand kwam tegen de elite. Zij zagen zichzelf als gerechtvaardigd in het democratisch opstaan tegen de elite die hen onderdrukte. Sindsdien blijft de tweedeling tussen het volk en de elite een kenmerk van populistische retoriek, of er nou sprake is van een tweedeling tussen volk en elite, of niet.
Vandaag onderzoeken wij de kenmerken van populisme in de hoop de term minder beladen en met meer precisie te kunnen gebruiken. Is populisme ooit “goed” of terecht? Is populisme een inherent onderdeel van bestuur door het volk? Is populisme altijd bron van polarisatie?
Te gast is Sjoerd, net als in aflevering 4.
Bronnen
Intro
- Cas Mudde. “The Populist Zeitgeist.” Government and Opposition, 39:4, 2004, 541-563.
- Cas Mudde. “Populism in the Twenty-First Century: An Illiberal Democratic Response to Undemocratic Liberalism.” The Andrea Mitchell Center for the Study of Democracy. https://amc.sas.upenn.edu/cas-mudde-populism-twenty-first-century
- “Populism in the United States: A Timeline.” History.com. 7 december 2018. Gecorrigeerd: 14 december 2020. https://www.history.com/topics/us-government-and-politics/populism-united-states-timeline
- Yasmeen Serhan. “Populism Is Meaningless.” The Atlantic. 12 maart 2020. https://www.theatlantic.com/international/archive/2020/03/what-is-populism/607600/
- The PopuList. https://popu-list.org/
- What is Populism? | History. 8 januari 2019. https://www.youtube.com/watch?v=_uA1GBzXzr4
- Umberto Eco. “Ur-Fascism.” The New York Review of Books. 22 juni 1995. The Internet Archive. https://archive.org/details/umberto-eco-ur-fascism/umberto-eco-ur-fascism.lt/
- The New Populism. The Guardian. https://www.theguardian.com/world/series/the-new-populism Relevante artikelen zijn bijvoorbeeld: https://www.theguardian.com/world/ng-interactive/2019/mar/06/revealed-the-rise-and-rise-of-populist-rhetoric en https://www.theguardian.com/world/2018/nov/20/measuring-populism-how-guardian-charted-rise-methodology
Merel
- Mean Girls. Regie: Mark Waters. 2004.
- What’s Wrong With Democracy? Tortoise Media. https://www.tortoisemedia.com/listen/whats-wrong-with-democracy/ Merel noemt specifiek de aflevering: “Rise of Populism”.
- Takis S. Pappas. “The Rise of Modern Populism.” TED-Ed. 20 augustus 2020. https://youtu.be/uMNwUh0X5eI?si=PnhOsAe5AFDBp6TR
Sjoerd
- Joost Zwagerman. “Hitler in de Polder.” Hitler in de Polder & Vrij van God. Singel Uitgeverijen, 2009.
- David van Reybrouck. Pleidooi voor Populisme. De Bezige Bij, 2011.
- Tom-Jan Meeus. Duidelijkheid. Uitgeverij Pluim, 2024. Deze is ook te beluisteren en wordt door Sjoerd aanbevolen! https://open.spotify.com/album/6jHSfHRCSWsJJ8OziNPznz?si=as6gXXGxTjy7r3SW7p-gKA
- Kamer van Klok. Volkskrant. Bijvoorbeeld: https://www.volkskrant.nl/podcasts/de-kamer-van-klok-wilders-speelt-de-grote-verzoener-als-het-hem-uitkomt~b5312112/
Wessel
- Innuendo Studios. The Alt-Right Playbook. Ian Danskin. 2018 tot nu. https://www.youtube.com/watch?v=4xGawJIseNY
- Or Goldenberg. “We hebben het nu over Wilders en zijn kat”. Interview met Cas Mudde. De Groene Amsterdammer. 28 februari 2024. 8 oktober 2024. https://www.groene.nl/artikel/we-hebben-het-nu-over-wilders-en-zijn-kat
Spotify: https://open.spotify.com/episode/1QOldN58lZXqEoCmKpTI2U?si=a18562b7f4664f08
YouTube: https://youtu.be/8yDTocCcCEo
Apple Podcasts: https://podcasts.apple.com/us/podcast/herwaarns-podcast-26-populisme/id1480092710?i=1000672213900
Podcast: Play in new window | Download