Category: Podcast

Welkom bij Herwaarns Verwikkeld! Dit is een variant op de Herwaarns podcast waarbij Merel en Wessel niet beginnen bij een thema, maar bij een centraal cultureel object. Van daaruit bekijken we verbanden met andere culturele objecten om een intertekstueel web te weven en daarmee het central object te onderzoeken.

Je wordt ingewikkeld geprikkeld in Herwaarns Verwikkeld!

Met in aflevering 5: Roodkapje.

—

Wil je een object aandragen voor een Herwaarns Verwikkeld? Neem contact op.

Bronnen:

• De Gebroeders Grimm. “Roodkapje.”
• Charles Perrault. “Le Petit Chaperon Rouge.” 1697.
• “La Belle et la Bête.” Gabrielle-Suzanne de Villeneuve. 1740.
• Angela Carter. Angela Carter’s Book of Fairy Tales. Virago Press Ltd, 2005.
• Angela Carter. The Bloody Chamber. Gollancz, 1979.
• Carol Ann Duffy. “Little Red-Cap.” The World’s Wife. Picador, 2005.
• Nana Tomova. “Little Red Riding Hood.” The Story Apothecary. 8-6-2023. https://www.nanatomova.com/podcast/episode/2213af7e/40-little-red-riding-hood
• Margaret Atwood. The Handmaid’s Tale. McClelland and Stewart, 1985.
• The Resurrectionists. “The Shocking True Story Behind Little Red Riding Hood.” 1-5-2024. https://youtu.be/osgUWp1wdXw?si=a5xxFHyTSXgHcm2d
• Erica Berry. Wolfish. Flatiron Books, 2023.
• Adolescence. Gemaakt door Jack Thorne en Stephen Graham. Netflix, 2025.
• De Grote Boze Wolf. Donald Duck. 2019, nummer 40. P 24-26.
• Clarissa Pinkola Estés. Women Who Run With the Wolves. Ballantine Books, 1992.
• Hard Candy. Regie: David Sldade. 2005.
• Monty Python. “Little Red Riding Hood.” Monty Python’s Fliegender Zirkus, aflevering 1. 1972. https://www.youtube.com/watch?v=dUjVlSxQ3Vc
• Betty Boop. “Dizzy Red Riding Hood.” 1931. https://www.youtube.com/watch?v=HkAFH1ynzVk
• Hoodwinked. Regie: Cory en Todd Edwards, Tony Leech. 2005.
• Shrek en Shrek 2. Adamson, Jason, Asburgy en Vernon. 2001, 2004.
• Shrek 2. Ontwikkeld door Luxoflux. Activision. 2004.
• Evanescence. “Call Me When You’re Sober.” 2006. https://www.youtube.com/watch?v=_RrA-R5VHQs
• Sam the Sham and the Pharaohs. “Lil’ Red Riding Hood”. 1966.
• Rob Marshall. Into the Woods. 2014.

YouTube: https://youtu.be/md5p3jwDncA

Podcast: Play in new window | Download

Subscribe: RSS | More

Onderwijs is een mensenrecht. Toch is toegang tot onderwijs niet vanzelfsprekend. Ongeveer 13% van mensen boven de 15 heeft geen enkele vorm van onderwijs gehad en UNICEF stelt dat doel 4 van UN Sustainability Goals, Quality Education in 2030, niet gehaald gaat worden tenzij er grote veranderingen plaatsvinden. Wereldwijd gaan 250 miljoen kinderen niet naar school en heeft 70% geen basis reken- en taalvaardigheid. Maar 48% van vluchtelingenkinderen gaat naar school. In Nederland gaat bijna iedereen naar de basisschool en de middelbare school, waarbij ongeveer 94% met een diploma de middelbare school verlaat.

Onderwijs staat centraal in bijna ieders wereldbeeld, welke idealen mensen ook hebben. School wordt gezien als een manier voor zelfontplooiing, een plek voor burgerschapsvorming, een essentiële stap voor een productieve en financiële toekomst, een plek van ontmoeting of zelfs een broedplaats voor revolutie of juist het terugbrengen oude waarden. Wat er moet onderwezen en aan wie is daarom altijd onderwerp van discussie geweest.

Ooit was onderwijs het alleenrecht van de geprivigeerde klasse. Het Griekse woord “schole” betekent “vrije tijd” of “leisure”, omdat alleen rijken toegang hadden tot zelfontwikkeling. Scholing was dus exclusief. Hoewel er meer onderwijsontwikkeling kwam, was dit voorbehouden aan rijke, mannelijke, vrije burgers. Plato geloofde zelfs dat alleen de elite onderwezen zou moeten worden, omdat alleen zij de Waarheid zouden kunnen zien en de samenleving konden leiden.

Vaak was onderwijs een religieuze plicht, met verschillende ideeën over wat dat betekende. In het Midden-Oosten van de 7e tot 10e eeuw was basisonderwijs verplicht voor jongens, die tenminste de Quran moesten kunnen citeren. Hoger onderwijs was exclusiever. In China is er tijdens verschillende dynastieën gewerkt aan publiek onderwijs, geworteld in de Confucianistische traditie, maar ook daar was het een elitair systeem, ook al konden talentvolle leerlingen uit de lagere klasse zichzelf bewijzen. In Europa was religieus onderwijs de norm, maar wel exclusief voor jongens die geestelijken zouden worden. In de Middeleeuwen en de Renaissance ontstonden er gildescholen en zelfs meisjesscholen, maar steeds bleef er discussie over wie mocht leren en wat ze mochten leren. Onderwijs was vaak het bestuderen van klassieke of religieuze teksten, reproduceren en het vormen naar de maatstaf van die tijd.

Pas in de 17e en 18e eeuw kwamen er gedachten over onderwijs voor iedereen, met de dubbele bedoeling om het volk te verheffen, maar ook om gewone mensen productiever te maken voor de staat. De strijd tussen seculier en religieus onderwijs bleef bestaan, maar uiteindelijk werd onderwijs een taak van de natiestaat, die scholen ook goed kon gebruiken voor het scheppen van een nationale identiteit. In de 20e eeuw werd onderwijs steeds meer veranderd tot de standaarden van nu, waarbij kinderen centraal kwamen te staan, en onderwijs werd gezien als de sleutel tot het ontwikkelen van democratische samenlevingen.

Toch blijft toegang tot onderwijs ook in moderne, rijke en vrije landen ongelijk: kinderen van rijke, hoogopgeleide ouders hebben toegang tot beter, effectiever onderwijs en bereiken makkelijker een gepriviligeerde positie. Zelfs met toegang tot online informatiemiddelen als Wikipedia, YouTube en online leerplatformen blijkt er naast onderwijsongelijkheid ook informatie-ongelijkheid te blijven bestaan.

Vandaag bespreken we de toegang tot onderwijs. Wat maakt onderwijs ontoegankelijk? Waarom is dat een probleem en hoe lossen we dat probleem op?

Te gast is Renske, historica, net als in aflevering 7, 9 en 15.

Bronnen

Intro

– “Nieuw overzicht van factoren die samenhangen met kansenongelijkheid.” Verwey-Jonker Instituut, 2021. https://www.verwey-jonker.nl/artikel/nieuw-overzicht-van-factoren-die-samenhangen-met-kansenongelijkheid/

– “Onderwijs Algemeen.”OCW in Cijfers. https://www.ocwincijfers.nl/sectoren/onderwijs-algemeen

– Our World in Data: Global Education. https://ourworldindata.org/global-education

– Muhammed Shamsul Huq, Robert F. Arnove. Education. Encyclopedia Brittanica. 2025. https://www.britannica.com/topic/education/

– UNICEF. Ons Werk. Onderwijs: https://www.unicef.nl/ons-werk/onderwijs

– Verenigde Naties. Sustainable Development Goals. https://www.un.org/sustainabledevelopment/education/#tab-bec3d6b2e412d024e05

Wessel

– John Milton. Paradise Lost. 1667, 1674.

– Orlande Reade. What In Me Is Dark. Jonathan Cape London, 2024.

– Paul Freire. Pedagogy of the Oppressed. 106-107. 1970. Penguin, 2017.

– Ileana Najarro. “Educational Inequality”. Education Week, 2023. https://www.edweek.org/leadership/educational-inequality-4-moments-in-history-that-explain-where-we-are-today/2023/03

Merel

– Arcane. Gemaakt door Christian Linke en Alex Yee. Netflix, 2021-2024.

Renske

– Donna Tartt. The Secret History. Alexander A Knopf, 1992.

– Jesse van Amerongen. “Nieuw onderzoek: kinderen steeds slechter in aardrijkskunde en geschiedenis.” 15 mei 2025. RTL. https://www.rtl.nl/nieuws/binnenland/artikel/5508929/aardrijkskunde-geschiedenis-onderwijs-wereldorientatie

– “Open Access in het Nederlandse auteursrecht (Taverne-regeling).” Open Access.nl. Beleid. https://www.openaccess.nl/nl/beleid/open-access-in-het-nederlandse-auteursrecht-taverne-regeling#:~:text=Informatie%20over%20het%20amendement%2DTaverne,alle%20soorten%20publicaties%20en%20tijdschriften.

YouTube: https://youtu.be/9vxUdanMvO8

Spotify: https://open.spotify.com/episode/5iohu0d3Rk9vOibyZ5Rmar?si=cJpKYd10TRaYPsfJgt6hdg

Podcast: Play in new window | Download

Subscribe: RSS | More

Oriëntalisme is een idee geïntroduceerd door Edward Said in het gelijknamige boek uit 1978. Hij definieert oriëntalisme als een systeem van vooroordelen en politiek gedachtegoed dat het Westen, de occident, tegenover het Oosten, de orient, plaatst. Het bevat stereotypering, romanticisering, maar ook blindheid en onderdrukking. Het Oosten wordt afgeschilderd als een wereld tegelijkertijd vol mysterie, wonderen, sensualiteit en puurheid, alswel barbaarsheid, kinderlijkheid en monsterlijkheid. Het creëert een beeld “buiten de geschiedenis”, een tijdloos en uniform beeld van culturen zo divers als de Arabische, Perzische, Indiase en zelfs Aziatische. Zo ontstaat er een beeld van een “ideale Ander”, een ideologische verschijning van de buitenstaander ten opzichte van de Westerling. Ethnomusicoloog Farya Faraji noemt het: “The East as viewed by the Zeitgeist, the hivemind or collective pop culture of the West. It’s not the East as it exists in reality, but a fictional, exocitised version of the East that only exists in the Western Zeitgeist and Western culture.” (Farya Faraji, 4:00-4:15.)

Oriëntalisme is vervlochten met allerlei onderdelen van Westerse culturen: de schilderkunst, de wetenschap, film, muziek en geschiedschrijving. Het proberen te vatten van een andere cultuur is zowel een romantisch ideaal als een politieke exercisitie die de superioriteit van de Westerse cultuur laat zien. Een voorbeeld dat Said geeft is de invasie van Egypte door Napoleon in 1798, waarbij een onderdeel van de bezetting is om Egypte te doorgronden en te vangen in wetenschap en kunst. Oriëntalisme kan de vorm aannemen van een imperialistische blik, zoals bijvoorbeeld de Franse en Britse, maar ook een abstract beeld in de popcultuur, zoals door de blik van de Verenigde Staten. In het laatste geval worden verschillende culturen samengevoegd tot één geabstraheerd, want onbekend, beeld van het zogenaamde Oosten, zoals in bijvoorbeeld verschillende variaties van The Prince of Persia of het weergeven van Oosterse karakters in films, of het maken van zogenaamde Oosterse muziek. Zoals een Iraanse muzikant zegt in Farya Faraji’s video “Orientalism: Desert Level Music vs Actual Midde-Eastern Music”: “It feels like the idea of Eastern music that someone unfamiliar with Eastern Music would have.” Saïd merkt ook op dat de Noord-Amerikaanse blik op het Oosten vooral gericht is op Japan, China en Korea. Op die manier is het effect van oriëntalisme van toepassing op een enorme reikwijdte aan culturen.

Net als bij het uitbrengen van Saïds boek, is oriëntalismee nog steeds onderdeel van verhitte discussie. Bij het uitbrengen van media die zich verhoudt tot het Oosten is het nu gebruikelijk dat er kritiek wordt geuit en dat deze kritiek wordt bekritiseerd. Zoals Saïd al schreef: “In brief, because of Orientalism the Orient was not (and is not) a free subject of thought or action. This is not to say that Orientalism unilaterally detennines what can be said about the Orient, but that it is the whole network of interests inevitably brought to bear on (and therefore always involved in) any occasion when that peculiar entity “the Orient” is in question.” (Said, 1978, p.3)

Vandaag onderzoeken wij oriëntalisme in de hoop deze discussies te nuanceren, verhelderen en verbeteren.

Te gast is Zehra, sociologe en visueel ethnograaf.

www.herwaarns.nl

Bronnen

Intro

• Edward Said. Orientalism. 1978.
• “Edward Said on Orientalism.” https://www.youtube.com/watch?v=fVC8EYd_Z_g
• Farya Faraji. “Orientalism: Desert Level Music vs Actual Middle-Eastern Music.” 15-5-2024. https://youtu.be/LR511iAedYU?si=RHYj2pKx1RoynE0w
• Adam Shatz. “’Orientalism’, Then and Now.” The New York Review, 2019. https://www.nybooks.com/online/2019/05/20/orientalism-then-and-now/
• Dr. Nancy Demerdash. “Orientalism”. Kana Academy. https://www.khanacademy.org/humanities/becoming-modern/introduction-becoming-modern/issues-in-19th-century-art/a/orientalism

Merel

• Angela Carter. Heroes & Villains. William Heinemann, 1969. Penguin, 2011.
• The Rest Is History Podcast: 58 The World Cup of Gods – Part 1. https://therestishistory.com/58-the-world-cup-of-gods-part-1/
• Leah Arthur. “Did Edward Said’s Orientalism inaugurate a new kind of study of colonialism?” Kent Law Review, 7. 2022. https://doi.org/10.22024/UniKent/03/klr.1098

Zehra

• Het Ei, ookwel de koepel van het stadscentrum van Beirut. Architect: Joseph Philippe Karam. 1965.
• Burst Out. Regie: Zehra Eekhout. 2023. (Te zien op: https://vimeo.com/844697970?share=copy. Wachtwoord: Ksposgykf897)
• Zehra Eekhout. Reclaiming the Past: Reimagining a Concret Ruin of Beirut’s Past – The Egg. 2023. Universiteit Leiden. Culutral Anthropology and Development Sociology.

Wessel

• Avatar: The Last Airbender. 2005-2008. Nickelodeon.
• Nicole Clark. “’Avatar: The Last Airbender.’ Is Still One of the Greatest Shows of All Time.” 20-7-2018. https://www.vice.com/en/article/avatar-the-last-airbender-is-still-one-of-the-greatest-shows-of-all-time/
• Sideways. “The Perfect Musical Symmetry of Avatar the Last Airbender.” 31-7-2020. https://youtu.be/Rzf_sTuDcX8?si=wMcO7dkP7_tXSr0P

Overige verwijzingen:

• James Fenimore Cooper. The Last of the Mohicans: A Narrative of 1757. H. C. Carey & I. Lea, 1826.
• The Last Samurai. Regie: Edward Zwick. 2003.
• Michel-Rolph Trouillot. Silencing the Past: Power and the Production of History. Beacon Press, 1995.

YouTube: https://youtu.be/hUvRqV4SedU

Podcast: Play in new window | Download

Subscribe: RSS | More

Welkom bij Herwaarns Verwikkeld! Dit is een variant op de Herwaarns podcast waarbij Merel en Wessel niet beginnen bij een thema, maar bij een centraal cultureel object. Van daaruit bekijken we verbanden met andere culturele objecten om een intertekstueel web te weven en daarmee het central object te onderzoeken.

Je wordt ingewikkeld geprikkeld in Herwaarns Verwikkeld!

Met in aflevering 4: The Last of Us.

—

Wil je een object aandragen voor een Herwaarns Verwikkeld? Neem contact op.

Bronnen

The Last of Us. Regie: Bruce Straley en Neil Druckmann. Naughty Dog, 2013.

The Last of Us. Gemaakt door: Craig Mazin en Neil Druckmann. HBO, 2023.

De ontwikkeling van de zombie

• W. B. Seabrooks. The Magic Island. Harcourt, Brace & Company, 1929.
• White Zombie. Regie: Victor Halperin. 1932.
• Richard Matheson. I Am Legend. Gold Metal Books, 1954.
• Night of the Living Dead. Regie: George A. Romero. 1968.
• Dawn of the Dead. Regie: George A. Romero. 1978.
• Max Brooks. The Zombie Survival Guide. Three Rivers Press, 2003.
• Robert Kirkman en Tony Moore. The Walking Dead. Image Comics, 2003-2019.\
• Shaun of the Dead. Regie: Edgar Wright. 2004.
• Max Brooks. World War Z. Crown, 2006.
• I Am Legend. Regie: Francis Lawrence. 2007.
• Pride & Prejudice & Zombies. John Landis. Quirk Books Philadelhia, 2009.
• Zombieland. Regie: Ruben Fleischer. 2009.
• The Walking Dead. Regie: Frank Durabont. 2010-2022.
• World War Z. Regie: Marc Forster. 2013.

The Last of Us franchise

Spellen

• The Last of Us. Regie: Bruce Straley en Neil Druckmann. Naughty Dog, 2013.
• The Last of Us: Left Behind. Regie: Bruce Straley en Neil Druckmann. Naughty Dog, 2014.
• The Last of Us: Remastered. Regie: Bruce Straley en Neil Druckmann. Naughty Dog, 2014.
• The Last of Us: Part II. Regie: Neil Druckmann, Anthony Newman en Kurt Margenau. Naughty Dog, 2020.
• The Last of Us: Part I. Regie: Matthew Gallant en Shaun Escayg. Naughty Dog, 2022.
• The Last of Us: Part II, Remastered. Regie: Neil Druckmann, Anthony Newman en Kurt Margenau. Naughty Dog, 2024.

Serie

• The Last of Us. Gemaakt door: Craig Mazin en Neil Druckmann. HBO, 2023.

Andere media

• The Last of Us: American Dreams. Neil Druckmann en Faith Erin Hicks. Dark Horse Comics, 2013.
• The Last of Us: The Board Game. Nog niet verschenen.
• The Last of Us: Escape the Dark. Rollenspel. Nog niet verschenen.

Computerspellen

• Dungeons and Dragons. Wizards of the Coast.
• The House of the Dead. Regie: Takashi Oda. Sega, 1997.
• Left 4 Dead. Ontwerper: Mike Booth. Valve, 2008.
• Magic: the Gathering. Wizards of the Coast.
• Plants Vs. Zombies. Ontwerper: George Fan. Popcap Games, 2009.
• Resident Evil. Regie: Shinji Mikami en Tokuro Fujiwara. Capcom, 1996.
• Resident Evil 4. Regie: Shinji Mikami. Capcom, 2005.
• Resident Evil: Village. Regie: Morimata Sato. Capcom, 2021.
• Uncharted. Gemaakt door Amy Herrig. Naughty Dog, 2007.
• Warcraft III: Reign of Chaos. Regie: Frank Pearce Jr. Blizzard, 2002
• Yu-Gi-Oh! Konami.

Muziek

• Michael Jackson. Thriller. 1983.
• Fela Kuti. Zombie. 1976.
• The Cranberries. “Zombie.” 1994. No Need To Argue.

Andere verwijzingen:

• Arcane. Gemaakt door: Christian Linke en Alex Yee. 2021.
• Blade Runner 2049. Regie: D. Villeneuve. 2017.
• Captain Fantastic. Regie en script: Matt Ross. 2016.
• Carter, Angela. Heroes and Villains. 1969. Penguin Classics, 2011.
• Cormac McCarthy. The Road. M-71, Ltd, 2006. Vintage, 2007.
• Errant Signal. “The Last of Us.” 22 juli 2013. https://youtu.be/bAzqDgKYfiM?si=ZjBVBI9JBf9u8hkV
• Fallout. Gemaakt door Graham Wagner en Geneva Robertson-Dworet. 2024.
• Fantastic Fungi. Regie: Louie Schwartzberg. 2019.
• Gaiman, Neil. American Gods. 2001. Headline Book Publishing, 2013.
• Mad Max. George Miller en Byron Kennedy. Oorspronkelijke film: 1979.
• Magnola, Mike en John Byrne. Hellboy. Dark Horse Comics, 1994-1999.
• Moore, Alan, Stephen Bissette en John Totleben. Sage of the Swamp Thing. DC Comics, 1983-4. Vertigo, 2012.
• Sheldrake, Merlin. Entangled Life. Random House, 2020.
• Shelley, Mary. Frankenstein. 1818. Penguin Books, 2012.
• Waters, Daniel. Generation Dead. Hyperion Books, 2008.

YouTube: https://youtu.be/tWJp0006wBI

Spotify: https://open.spotify.com/episode/6q7dqhNUX7VcIjLS1G2slP?si=XPv39-nyQIS6bhiMVV9B0w

Apple Podcasts: https://podcasts.apple.com/nl/podcast/herwaarns-podcast/id1480092710

Podcast: Play in new window | Download

Subscribe: RSS | More

Welkom bij Herwaarns Verwikkeld! Dit is een variant op de Herwaarns podcast waarbij Merel en Wessel niet beginnen bij een thema, maar bij een centraal cultureel object. Van daaruit bekijken we verbanden met andere culturele objecten om een intertekstueel web te weven en daarmee het central object te onderzoeken.

Je wordt ingewikkeld geprikkeld in Herwaarns Verwikkeld!

Met in aflevering 3: Beowulf.

Luister! We vertellen over de grootste held van het oude Engeland, protosuperheld, protomonsterjager en protocarriè-idool. Eén van de oudste en meeste vormende teksten van de vroege Engelse taal en cultuur, die onder andere inspiratie was voor Tolkien, Dr. Seuss en de Animaniacs.

Wil je een object aandragen voor een Herwaarns Verwikkeld? Neem contact op.

Bronnen:

Beowulf. Auteur onbekend, vermoedelijk uit de 8e eeuw. Verschillende vertalingen worden genoemd, waaronder die van Maria Dahvana Headley en Seamus Heaney.

Academisch onderzoek

• Baker, Peter S. Honour, Exchange and Violence in Beowulf. 2013.
• The Beowulf’s Afterlives Bibliographic Database. http://beowulf.dh.tamu.edu/. 2020.
• The Beowulf Reader. Ed. Peter S. Baker. 2000.

Tolkien:

• J. J. R. Tolkien – “The Homecoming of Beorthnoth Beorthelm’s Son”. 1953.
• The Lord of the Rings.
• The Hobbit.
• Schilderijen en tekeningen: http://beowulf.dh.tamu.edu/detail?id=417

Andere verwijzingen:

• Beowulf. Regie: Robert Zemeckis. 2007.
• Beowulf – Een Zeeroovergeschiedenies. Leeuwarer Nieuwsblad, 1934. https://thijsporck.com/2019/12/05/paper-doll-beowulf/
• “Beowulf infographic.” Beowulf Study Guide Course Hero. https://www.coursehero.com/lit/Beowulf/infographic/
• Rockwell, Kent – Beowulf kunstwerken. Bijvoorbeeld: Beowulf, 1931 (https://americanart.si.edu/artwork/beowulf-13581) en Beowulf and the Dragon, 1931 (http://beowulf.dh.tamu.edu/detail?id=417).

• Beware: Children at Play. Regie: Mik Cribben. 1989.
• Corzon, Walter and Horacio Ottolni. “Brainwulf.” Animaniacs. DC Comics, 1999.
• Gaiman, Neil. “Bay Wolf.” 1998. Smoke and Mirrors.
• Jeffs, Amy. “The Wanderer and the Hall”. Wild. 2022.
• Dr. Seuss – How The Grinch Stole Christmas
• Homerus Odyssee en Iliad.
• Risden, E. L. Beowulf for Business: The Warrior’s Guide to Career Building. Whitston Publishing Company, 2007.
• Sam the Sham and the Pharaohs. “Green’ ich Grendel.” Lil’ Red Riding Hood. UMG Recording, 1966.
• Treharne, Elaine. “#Beow100” Beowulf in 100 Tweets. https://historyoftexttechnologies.blogspot.com/2014/01/beowulf-in-hundred-tweets-beow100.html
• Wood, Wally. “The Ghost Beast.” Tower of Shadows, number 6. Marvel Comics. 1970.

www.herwaarns.nl

YouTube: https://youtu.be/P7ZW0wo6iXE

Google Podcasts:

Spotify:

Apple Podcasts:

Podcast: Play in new window | Download

Subscribe: RSS | More

Wat is herdenken? Meer dan alleen “opnieuw denken” is het volgens Van Dale het “(op plechtige wijze) stilstaan bij iets uit het verleden”. Door rituelen, monumenten en interne reflectie verhouden mensen zich tot hun eigen verleden of het verleden van hun cultuur of omgeving.

Al sinds 1946 wordt er op 4 mei de Tweede Wereldoorlog herdacht. Het is voor veel Nederlanders het meest expliciete moment van herdenken. Het Nationaal Comité 4 en 5 mei heeft een memorandom opgesteld om “richting te geven en is bewust algemeen geformuleerd om alle verschillende oorlogsslachtoffers in te kunnen sluiten.” Het memordanum luidt:

Tijdens de Nationale Herdenking herdenken wij allen – burgers en militairen – die in het Koninkrijk der Nederlanden of waar ook ter wereld zijn omgekomen of vermoord; zowel tijdens de Tweede Wereldoorlog en de koloniale oorlog in Indonesië, als in oorlogssituaties en bij vredesoperaties daarna.

Het bepalen van het memorandum en het formuleren van de groepen die wel of niet herdacht worden is een proces dat altijd in beweging is. Het Comité erkent dat ook: “De vorm en inhoud van de herdenking en viering zijn blijvend in ontwikkeling.” Het blijkt uit de veranderingen van de rituelen, maar ook uit het onderzoek dat het Comité heeft laten uitvoeren in 2020: “Constant en in beweging: vorm en betekenis van herdenkingsrituelen.” Hierin wordt onderzocht hoe herdenken relevant kan blijven voor nieuwe generaties, onder andere omdat er steeds minder mensen in leven zijn die de Tweede Wereldoorlog hebben meegemaakt.

Omdat traditie en herkenbaarheid cruciaal zijn voor de betekenis van herdenken, is er echter ook veel verzet tegen het verbreden van herdenking. Aan de ene kant geeft het ruimte aan het individu en persoonlijke herinnering, maar aan de andere kant lijkt het voor velen de herdenking te verzwakken of te versplinteren, of zelfs schade te doen aan de mensen die herdacht worden of die geëerd worden. Er ontstond in 2012 een nationale discussie toen in Vorden werd voorgesteld om ook de gesneuvelde Duitse soldaten te herdenken. De toenmalige directeur Nooter van het Nationaal Comité zei “We herdenken slachtoffers, niet de daders.” (NOS)

Vandaag onderzoeken we herdenken, de spanning tussen traditie en vernieuwing, tussen inclusiviteit en exclusiviteit en tussen reflectie en handelen.

Te gast is Merel, net als in aflevering 15 over Antropocentrisme. Merel is literatuur- en cultuurwetenschapper.

Bronnen

Intro

• “4 mei geen Duitsers herdenken.” NOS Nieuws. 2-5-2013. Bezocht op 28-4-2024. https://nos.nl/artikel/502381-4-mei-geen-duitsers-herdenken
• Deamnt, Froukje en Larissa Pans, e.a. “Constant en in beweging: vorm en betekenis van herdenkingsrituelen.” In naam van Nationaal Comité 4 en 5 mei en ARQ National Psychotrauma Centrum, 2020. https://www.4en5mei.nl/app/uploads/2022/07/Factsheet-Constant-in-Beweging.pdf
• “Ellendig verleden samen met Duitsers herdenken op 4 mei.” Omroep GLD. 7-5-2022. Bezocht op 28-4-2024. https://www.gld.nl/nieuws/7663287/ellendig-verleden-samen-met-duitsers-herdenken-op-4-mei
• Lubbe, Rozemarijn en Lisette van Vliet. “Op 4 mei mogen ook Duitsers worden herdacht.” EenVandaag. 3-5-2014. Bezocht op 28-4-2024. https://eenvandaag.avrotros.nl/item/op-4-mei-mogen-ook-duitsers-worden-herdacht/
• Nationaal Comité 4 en 5 mei. Wie en wat herdenken we? Bezocht op 28-4-2024. https://www.4en5mei.nl/herdenken/wie-en-wat-herdenken-we
• “Rustig verloop dodenherdenking Vorden.” Omroep GLD. 4-5-2012. Bezocht op 28-4-2024. https://www.gld.nl/nieuws/1520441/rustig-verloop-dodenherdenking-vorden

Merel (vaste Merel)

• Grafheuvels bij Riel op de Regte Heide.
• Het MH17-monument. https://www.monumentmh17.nl/
• Het Nationaal Monument op de Dam. Ontworpen door J. J. P. Oud. Beeldhouwwerk Johannes Rädecker. Reliëfs door Paul Grégoire. Onthulling 1956. https://www.4en5mei.nl/oorlogsmonumenten/zoeken/1621/amsterdam-nationaal-monument-op-de-dam
• Rigney, Ann. “Cultural Memory Studies: Mediation, Narrative, and the Aesthetic.” Routledge International Handbook of Memory Studies, edited by Anna Lisa Tota and Trever Hagen, Routledge, 2016, pp. 65-76. ProQuest Ebook Central.

Merel (te gast)

• “Anne Frank”. Janskerkhof, Utrecht. Ontwerper Pieter H. ‘d Hont. Onthulling 1960. https://www.4en5mei.nl/oorlogsmonumenten/zoeken/711/utrecht-anne-frank
• “Anne Frank”. Westermarkt, Amsterdam. Ontwerper Mari S. Andriessen. Onthulling 1977. https://www.4en5mei.nl/oorlogsmonumenten/zoeken/1500/amsterdam-anne-frank-1
• “Anne Frank”. Merwedeplein, Amsterdam. Ontwerper: Jet Schepp. Onthulling 2005. https://www.4en5mei.nl/oorlogsmonumenten/zoeken/2680/amsterdam-anne-frank-2
• Beladen Treinen. Expositie in het Spoorwegmuseum. https://www.beladentreinen.nl/
• Denkmal Für die Ermordeten Juden Europas. Ontwerp Peter Eisenman en Buro Happold. Onthulling 2004. https://www.stiftung-denkmal.de/
• Heldenmonument van Heist. (afbeelding)
• Joods Monument Utrecht. Maliebaanstation, Utrecht. Ontwerper Amiran Djanashvili. Onthulling 2015. https://www.4en5mei.nl/oorlogsmonumenten/zoeken/3869/utrecht-joods-monument
• Monument Joods Verzet 1940-1945. Amstel, Amsterdam. Ontwerpers J. J. Glatt en ir. Emmanuel M. Glatt. Onthulling 1988. https://www.4en5mei.nl/oorlogsmonumenten/zoeken/1631/amsterdam-monument-joods-verzet-1940-1945
• Nationaal Holocaust Namenmonument. Ontwerper Daniel Libeskind. Onthulling 2021. https://www.4en5mei.nl/oorlogsmonumenten/zoeken/4417/amsterdam-nationaal-holocaust-namenmonument
• National September 11 Memorial and Museum. Reflecting Absence. Michael Arad en Peter Walker. Onthulling 2011.https://www.911memorial.org/

Wessel

• Art Spiegelman. The Complete Maus: A Survivor’s Tale. Penguin Books,1980.
• Art Spiegelman. MetaMaus: A Look Inside a Modern Classic, Maus. Interviews door Hillary Chute. Random House/Pantheon Books, 2011.

Overige verwijzingen:

• Trutch and Reconcilliation Commission van Zuid-Afrika. Zie bijvoorbeeld https://www.justice.gov.za/trc/
• Het Graf van de Onbekende soldaat. https://nl.wikipedia.org/wiki/Graf_van_de_onbekende_soldaat
• Nationaal Monument Oranjehotel. Waalsdorpervlakte. https://www.oranjehotel.org/nl/ontdek/waalsdorpervlakte/ Het citaat is van Marcus Marinus Oosenbrug: “Hier brachten vele landgenoten het offer van hun leven voor uw vrijheid. Betreed deze plaats met gepaste eerbied.”
• Stolpersteine. Struikelstenen. Gemaakt door kunstenaar Gunter Demnig sinds 1992. https://stichting-stolpersteine.nl/

YouTube: https://youtu.be/F_fFhyNhTvY

Google Podcasts: https://podcasts.google.com/feed/aHR0cDovL3d3dy5oZXJ3YWFybnMubmwvZmVlZC9wb2RjYXN0Lw

Apple podcasts:

Spotify:

Podcast: Play in new window | Download

Subscribe: RSS | More

Hoewel er in de jaren negentig nog hoop bestond voor een vanzelfsprekende groei van democratische en vrije regeringen, stelt Freedom House in hun rapport van 2024 dat dit het 18e jaar op rij is waarin vrijheid en democratie zijn afgezwakte. Hoewel 2024 een recordjaar is wat betreft de hoeveelheid stemmers over de hele wereld, maar worden veel van deze verkiezingen “schijnverkiezingen” genoemd. Autoritaire regimes worden sterker en werken meer samen, en democratische waarden worden uitgehold in landen over de hele wereld, zoals de VS, Hongarije, India en Argentinië. In veel landen woedt er een strijd om democratische rechten, ook als overheden strenger optreden tegen protesten.

Rusland is een belangrijk voorbeeld van een staat waarin vrijheden steeds verder worden ingeperkt. De uitholling van onafhankelijke verslaggeving, de onderdrukking van kritiek op de oorlog en de grote hoeveelheid staatspropaganda zijn hier voorbeelden van. De dood van Alexander Navalny, de belangrijkste oppositieleider, was een nieuw dieptepunt in de onderdrukking van andere geluiden in de Russische samenleving. De schijnverkiezing van 16 en 17 maart werd breed bekritiseerd, maar vanwege draconische maatregelen vanuit het Kremlin was er geen mogelijkheid tot demonstraties of een roep om verandering, waardoor Vladimir Poetin zoals voorspeld zijn overwinning uitriep.

Is het nog mogelijk om verzet te bieden in een autoritaire staat als Rusland? Wat zijn de processen die verzet mogelijk en onmogelijk maken? Is de situatie in Rusland uniek of vergelijkbaar met andere autoritaire landen?

Te gast is Dominique, met een master in Russian Studies.

Verwijzingen

Intro

• The Freedom House. Freedom in the World 2024: The Mountaing Damage of Flawed Elections and Armed Conflict. Yana Gorokhovskaia en Cathryn Grothe. https://freedomhouse.org/report/freedom-world/2024/mounting-damage-flawed-elections-and-armed-conflict

• Trouw. Liveblog Russische verkiezingen. 18-3-2024. https://www.trouw.nl/russische-verkiezingen/live-russische-verkiezingen-eu-landen-zetten-betrokkenen-bij-dood-navalny-op-sanctielijst~ba3b9e7a/
• VRT. Liveblog Russische verkiezingen, 18-3-2024. https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2024/03/17/liveblog-presidentsverkiezing-rusland-poetin/
• Putin vs the Wes. Regie: Lotte Murphy-Johnson, tim Stirzaker, Max Stern. BBC. 2023, 2024.

Merel

• Yevgeny Zamyatin. We. 1924. Canongate Books Ltd. 2020.

Dominique

• Mikhail Bulgakov. The Master and Margarita.
• Svetlana Alexievich. “De oorlog kent geen vrouwengezicht”: het volledige citaat: https://www.goodreads.com/quotes/9355256-courage-in-war-and-courage-of-thought-are-two-different

Wessel

• The Death of Stalin. Regie: Armando Iannucci. 2017.
• Chernobyl. Gemaakt door: Craig Mazin. HBO, 2019.
• Fabien Nury en Thierry Robin. La Mort de Staline. Dargaud. 2010, 2012.
• Simone Weil. “L’Iliad, ou la Poème de la Force.” 1939. Trans. Mary McCarthy. Politics. 1945. Rpt. in War and the Iliad. New York: The New York Review of Books, 2005.

Overige Verwijzingen

• 3 Body Problem. Gemaakt door David Benioff, D. B. Weiss en Alexander Woo. Netflix, 2024.
• Svetlana Alexievich.
• Liu Cixin. The Three-Body Problem. Chongqing Press, 2008. Vertaling: Ken Liu. Head of Zeus, 2014.
• De Gouden Horde: https://nl.wikipedia.org/wiki/Gouden_Horde
• The Matrix. Regie: de Wachowski’s. 1999.

YouTube: https://youtu.be/6GealtdbrAo

Google Podcasts:

Apple podcasts:

Spotify:

Podcast: Play in new window | Download

Subscribe: RSS | More

Welkom bij Herwaarns Verwikkeld! Dit is een variant op de Herwaarns podcast waarbij Merel en Wessel niet beginnen bij een thema, maar bij een centraal cultureel object. Van daaruit bekijken we verbanden met andere culturele objecten om een intertekstueel web te weven en daarmee het central object te onderzoeken.
Je wordt ingewikkeld geprikkeld in Herwaarns Verwikkeld!

Met in aflevering 2: Sherlock Holmes.
De ultieme detective en de meest vertolkte (menselijke) figuur in fictie in film en op tv: Sherlock Holmes. We onderzoeken de vele verschillende versies van en perspectieven of Sherlock Holmes en abduceren (dus niet deduceren) de redenen voor zijn succes. Het is niet zo elementair, beste Watson.

Wil je een object aandragen voor een Herwaarns Verwikkeld? Neem contact op.

Bronnen:
Sir Arthur Conan Doyle. “A Study in Scarlet.” 1887. (en daarna alle Adventures of Sherlock Holmes) – Strand Magazine.

Adaptaties:
Sherlock. 2010. Regie: Mark Gatiss & Steven Moffat. BBC.
Sherlock Holmes. 2009. Regie: Guy Ritchie.

Variaties en connecties
Bones. 2005. Gecreëerd door: Hart Hanson. 20th Century Fox.
Agatha Christie. Poirot.
CSI: Crime Scene Investigation.
Enola Holmes. Regie: Harry Bradbeer. 2020.
The Great Mouse Detective. 1986. Regie: John Musker. Disney.
Professor Layton. 2007-2017. Level 5. Nintendo.
Ian Fleming. James Bond. 1953-nu.
Neil Gaiman. “A Story in Emerald.” 2003. Shadows Over Baker Street.
Bob Kane, Bill Finger. Batman. 1939. Detective Comics 27.
Luther. Gecreëerd door: Neil Cross. 2010-2019. BBC One.
Mitchell and Webb. Sherlock Holmes and Watson.
Alan Moore, Kevin O’Neill. The League of Extraordinary Gentleman. 1999-2019.
Phoenix Wright: Ace Attorney. Regie: Shu Takumi. Capcom. 2001.
Edgar Allen Poe. “ Murders in the Rue Morgue.” 1841.
Scooby Doo and Guess Who. “Elementary, my dear Shaggy.” 2009.
Nancy Springer. The Enola Holmes Mysteries. 2006-2021. Penguin Young Readers.
Teenage Mutant Ninja Turtles. “Elementary, my dear Turtle.” 1993.

Podcast: Play in new window | Download

Subscribe: RSS | More